Τι είναι ΔΕΠΥ; (ΜΕΡΟΣ Ι)
Ματούλα Τσιάτσιου, Ειδική Παιδαγωγός
Χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι η πιο συχνή παιδοψυχιατρική διαταραχή. Επηρεάζει αρνητικά κοινωνικές, ακαδημαϊκές και επαγγελματικές δραστηριότητες.
Το ποσοστό εμφάνισης κυμαίνεται από 8% έως 11%, ενώ στην Ελλάδα ανέρχεται στο 10%. Η ΔΕΠΥ χαρακτηρίζεται ως νευροαναπτυξιακή διαταραχή.
Ποιά είναι η αιτιοπαθογένεια της ΔΕΠΥ;
Οι βασικές αιτίες της ΔΕΠΥ είναι γενετικές, καθώς τα γονίδια παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της δομής του εγκεφάλου. Παράλληλα, ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, όπως οι συνθήκες περιβάλλοντος, μπορούν να επιδεινώσουν δευτερογενή χαρακτηριστικά της διαταραχής.
1. Νευροβιολογικοί Παράγοντες
Η ΔΕΠΥ συνδέεται με ανωμαλίες στη λειτουργία και τη δομή συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου, όπως ο προμετωπιαίος φλοιός, που επηρεάζουν την προσοχή, τον έλεγχο των παρορμήσεων και τη ρύθμιση της συμπεριφοράς.
2. Κληρονομικοί Παράγοντες
Η γενετική προδιάθεση παίζει σημαντικό ρόλο. Τα γονίδια που σχετίζονται με τη ρύθμιση των νευροδιαβιβαστών, όπως η ντοπαμίνη, φαίνεται να συμβάλλουν στην εμφάνιση της διαταραχής. Έρευνες δείχνουν ότι η ΔΕΠΥ έχει ισχυρή οικογενειακή συνιστώσα, καθώς συχνά εμφανίζεται σε περισσότερα από ένα μέλη της ίδιας οικογένειας.
3. Περιβαλλοντικοί και Ψυχοκοινωνικοί Παράγοντες
Παράγοντες όπως το προγεννητικό στρες, η έκθεση σε τοξίνες (π.χ. κάπνισμα ή αλκοόλ κατά την εγκυμοσύνη) και οι ψυχοκοινωνικές συνθήκες (π.χ. οικογενειακό περιβάλλον ή τραυματικές εμπειρίες) μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ, αν και δεν αποτελούν την κύρια αιτία.
4. Ελλείμματα στις Εκτελεστικές Λειτουργίες
Η ΔΕΠΥ συνδέεται με δυσκολίες στις εκτελεστικές λειτουργίες, δηλαδή τις νοητικές διεργασίες που απαιτούνται για την οργάνωση, τη διαχείριση χρόνου, την ικανότητα λήψης αποφάσεων και την αυτορρύθμιση. Αυτές οι δυσκολίες επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να διατηρεί την προσοχή, να ολοκληρώνει καθήκοντα και να ελέγχει τις παρορμήσεις του.
Συμπτώματα – Διαγνωστικά κριτήρια (DSM-V)
1. Απροσεξία
Για διάγνωση απαιτούνται τουλάχιστον 6 από τα παρακάτω συμπτώματα (ή 5 για άτομα άνω των 17 ετών), που διαρκούν πάνω από 6 μήνες και επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινότητα:
Δυσκολία προσοχής στις λεπτομέρειες.
Λάθη λόγω απροσεξίας.
Δυσκολία συγκέντρωσης σε δραστηριότητες.
Εμφάνιση σαν να μην ακούει όταν του μιλούν.
Δυσκολία ακολουθίας οδηγιών.
Κακή οργάνωση.
Συχνή απώλεια προσωπικών αντικειμένων.
Αποφυγή απαιτητικών πνευματικά εργασιών.
Διάσπαση προσοχής από εξωτερικά ερεθίσματα.
Ξεχνάει καθημερινές δραστηριότητες.
2. Υπερκινητικότητα και Παρορμητικότητα
Αντίστοιχα, απαιτούνται τουλάχιστον 6 από τα εξής (ή 5 για ηλικίες άνω των 17 ετών):
Κίνηση ή στριφογύρισμα στη θέση.
Συχνή περιφορά στην τάξη.
Τρέξιμο ή σκαρφάλωμα σε ακατάλληλες στιγμές.
Συνεχής κίνηση.
Υπερβολική ομιλία.
Διακοπή άλλων κατά τη συζήτηση.
Παρορμητική συμπεριφορά.
Πρόσθετα Κριτήρια
Τα συμπτώματα εμφανίζονται πριν τα 12 έτη.
Παρουσία τους σε δύο ή περισσότερα περιβάλλοντα (π.χ. σπίτι, σχολείο).
Παρεμβολή στις κοινωνικές, ακαδημαϊκές ή επαγγελματικές δραστηριότητες.
Δεν εξηγούνται καλύτερα από άλλες ψυχικές διαταραχές.
Τύποι ΔΕΠΥ (DSM-V)
Η ΔΕΠΥ κατατάσσεται σε διαφορετικούς τύπους ανάλογα με τα κύρια συμπτώματα:
Κυρίως Απροσεξία.
Κυρίως Υπερκινητικότητα / Παρορμητικότητα.
Συνδυασμένος Τύπος.
Αναπτυξιακή Πορεία της ΔΕΠΥ
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) ακολουθεί μια αναπτυξιακή πορεία που ξεκινά από την παιδική ηλικία και μπορεί να επηρεάσει την εφηβική και ενήλικη ζωή του ατόμου.
Συμπεριφορική διαταραχή της παιδικής ηλικίας: Η ΔΕΠΥ συχνά εκδηλώνεται νωρίς ως μια συμπεριφορική διαταραχή, με χαρακτηριστικά όπως υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα και δυσκολία συγκέντρωσης.
Εμμονή συμπτωμάτων: Παρόλο που η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα τείνουν να μειώνονται όσο μεγαλώνει το άτομο, η διάσπαση προσοχής παραμένει εμφανής στην εφηβική και ενήλικη ζωή.
Διαφορετική κλινική εικόνα: Η ΔΕΠΥ μπορεί να εμφανίζει διαφορετική μορφή ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο του ατόμου. Για παράδειγμα, στην παιδική ηλικία ενδέχεται να κυριαρχούν κινητικές δυσκολίες, ενώ στην ενήλικη ζωή τα κυριότερα προβλήματα αφορούν τη συγκέντρωση και τη διαχείριση καθημερινών υποχρεώσεων.
Μείωση υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας: Με την πάροδο του χρόνου, τα συμπτώματα υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας συνήθως υποχωρούν, αλλά η διάσπαση προσοχής παραμένει ένα βασικό χαρακτηριστικό.
Συνέχεια στο επόμενο άρθρο: ΔΕΠΥ (ΜΕΡΟΣ 2) – Εντοπισμός ΔΕΠΥ σε διαφορετικές ηλικίες και Αντιμετώπιση.
Οι Υπηρεσίες μας
Κλέιστε το ραντεβού σας για μια δωρεάν αξιολόγηση καλώντας στο τηλέφωνο επικοινωνίας ή μέσω email.